Recensie: 'The Substance' - Een grandioze body-horrorfilm

In de openingsscène zie je een creatieve montage van een ster op The Walk of Fame. Vanaf het moment dat die geplaatst wordt en je mensen dingen hoort roepen als: "Wauw, kijk haar ster dan!" Tot jaren later, wanneer het versleten en gebarsten is, en je dan mensen voorbij hoort komen met opmerkingen als: "Wie was dat ook alweer?" Die ster is van Elisabeth Sparkle (een rol van Demi Moore), ooit een grote Oscar-winnende actrice, van wie de bekendheid is afgenomen is en voor wie de rollen zijn opgedroogd.

In de nadagen van haar carrière geniet ze nog van werk als fitnessinstructrice in een tv-programma. Maar dan wordt ze plotseling bruut aan de kant gezet door studiobaas Harvey. Een geweldige over-the-top cartooneske glansrol van een ontzettend gluiperige Dennis Quaid. "Omdat alles gewoon ophoudt wanneer je 50 bent", zegt hij. (Ik vermoed dat de naam Harvey ook geen toeval is voor deze studiobaas). Haar programma wordt stopgezet en voor een opvolger zoeken ze nu een jong iemand van tussen de 18 en 30 jaar. De rol van Dennis Quaid was overigens oorspronkelijk bedoeld voor Ray Liotta, maar dat kon natuurlijk niet meer door zijn plotselinge overlijden.

Liz is verbolgen, maar komt ook al snel in aanraking met The Substance, een mysterieus bedrijf dat belooft dat je een tweede, betere versie van jezelf kan maken. The Substance blijkt een goedje te zijn dat je bij jezelf moet injecteren. Er wordt dan een tweede, andere versie van jezelf gecreëerd. Deze nieuwe creatie wordt letterlijk 'geboren' uit de rug van Liz. Er zijn echter wel een aantal regels aan verbonden. Een van de regels is dat je samen één bent en dat nooit mag vergeten. Maar de belangrijkste regel is dat je huidige ik en je nieuwe ik elkaar moeten afwisselen, en wel iedere zeven dagen, zonder enige uitzondering. Dus zeven dagen lang leeft ze als Liz en zeven dagen als haar nieuwe ik. Tijdens de zeven dagen dat de één leeft, is de andere in een soort coma. Hiermee wordt alles in balans gehouden om dit voortdurende proces te laten werken.

De nieuwe versie die uit Liz ontstaat is Sue, een rol van snel rijzende ster Margaret Qualley, onder meer bekend van de geprezen Netflix-serie Maid. Sue solliciteert naar de oude baan van Liz. Zij krijgt deze en het gaat Sue vervolgens voor de wind. Sue begint haar nieuwe leven iets te leuk te vinden en vergeet al snel dat ze samen één zijn. Het zal ongetwijfeld geen rocketscience vergen om te raden dat er verkeerde keuzes gemaakt gaan worden en dat het tot desastreuze gevolgen zal leiden.

Een enigszins vergelijkbare premisse was bijvoorbeeld al te zien in John Frankenheimer's Seconds uit 1966, waarin Rock Hudson zijn eigen dood faket om terug te komen als een jongere versie van zichzelf. Ook hier verliepen de dingen niet zoals het personage voor ogen had. Experimenteren met je lichaam, wat vervolgens misgaat, of lichamen die om andere redenen met rampzalige gevolgen veranderen, is natuurlijk ook iets wat vaker gedaan is. In films als From Beyond, Tetsuo, Re-Animator, Tusk, Titane en misschien wel de beroemdste bodyhorror van allemaal, David Cronenbergs remake van The Fly, krijgt men allemaal lichamelijk nogal wat te verduren. Geheel nieuw is dit dus niet, maar dat maakt geen bal uit. Alleen maar vernieuwing is overrated. Het gaat erom hoe iets verpakt is en hoe het gebracht wordt. En laat dat met deze film nou buitengewoon geweldig zijn.

Een van die geweldige factoren is Demi Moore. Zij is fantastisch in deze film en waarschijnlijk beter dan ooit. Moore wordt eind dit jaar 62, ze zal dus vermoedelijk 60 zijn geweest tijdens de opnames van de film. Het mag gezegd worden; het is vrij bijzonder hoe fantastisch zij er nog uitziet, met een prachtig lichaam. Het is daarmee ook een gedurfde rol waarin ze letterlijk alles van zichzelf blootgeeft. Het zegt eigenlijk ook veel over hoe sportief ze is, met het aannemen van een rol als deze. Want er is natuurlijk ook wel wat van de echte Demi Moore te vinden in de rol van Liz. Maar de echte heldin van deze film is regisseur Coralie Fargeat, die hier een hoogst unieke en geweldige ervaring aflevert. Zelf zegt ze geïnspireerd te zijn door regisseurs als John Carpenter, David Cronenberg en David Lynch. Naast de bodyhorror, wat natuurlijk direct geassocieerd wordt met David Cronenberg, zijn er nog wel wat andere dingen waardoor ze geïnspireerd is of naar refereert in deze film.

Zo lijkt het goedje van The Substance, met zijn neonkleur, verdacht veel op die vloeistof uit Re-Animator. Een bepaald element verderop in de film doet denken aan The Elephant Man van David Lynch. Niet alleen dat, maar datzelfde element geeft tegelijkertijd wat gevoel mee van de film Society van Brian Yuzna.  Er is er ook een scène die ongetwijfeld door de film Carrie is geïnspireerd. Dan is er ook nog een heus tapijt, op de plek waar Liz werkt, dat direct doet denken aan het beroemdste filmtapijt ooit. Zelfs de wc's op dito werkplek hebben evenzo zeer sterke The Shining vibes.

Hoe Coralie Fargeat deze film heeft neergezet, is niets minder dan subliem en verdient alle lof. Werkelijk elk shot en frame is uiterst meticuleus over nagedacht. Alle kleuren, elke setdesign en alle aankleding zijn tot in de puntjes verzorgd en in alle perfectie gecreëerd. Zelfs elke exterieurshot is zeer goed overwogen. Je twijfelt geen seconde dat je je middenin Hollywood bevindt, hoewel de film volledig in Frankrijk is opgenomen. Er lijkt geen seconde in de film aan het toeval te zijn overgelaten. Letterlijk alles lijkt tot in de puntjes gepland, verzorgd en uitgewerkt.

Een hele grote plus daarbij is het briljante en inventieve camerawerk van Benjamin Kracun. Ook hiervoor geldt dat elk shot tot in detail is doordacht. Je krijgt veel opvallend en origineel camerawerk te zien, wat enorm bijdraagt aan de extravagante stijl en visuele flair van de film. Modern, kleurrijk, flitsend en met snappy montages die bij momenten als een rollercoaster over je heen komen. Fargaet en Kracun weten ook met hun lens bepaalde aspecten extra te benadrukken, bijvoorbeeld door het gebruik van een fisheye-lens. Zoals bij het moment dat Harvey Liz ontslaat, terwijl hij talloze garnalen verorbert, wat nog gepaard gaat met eetgeluiden op volume 11. Het maakt Harvey nog smeriger en gluiperiger dan hij al is. De combinatie van editing, camera en geluid is een element dat door de hele film heen dendert. Het is een stijl die soms opgevoerd wordt tot the next level en dan bijna een aanslag is op je zintuigen.

Coralie Fargeat neemt haar tijd om de film op te bouwen. Ze besteedt veel aandacht aan de twee hoofdrolspeelsters, zoals het langzaam verval van de twee dames in persoonlijkheid, maar daarnaast ook de lichamelijke veranderingen. Gedurende de film krijg je een aantal fantastische scènes die helemaal niets aan de verbeelding overlaten en talloze horrorfilms het nakijken geven. Het brengt je uiteindelijk naar een krankzinnige en geweldige over-the-top finale waar ze helemaal losgaat met massa's bloed, lichaamsdelen die het begeven, stukken lichaam die loslaten en lichamen die zodanig getransformeerd zijn dat de film zichzelf in één keer katapulteert naar de beste en meest uitzinnige bodyhorrorfilms ooit. Het is een waar genot en een echt feestje voor de liefhebber hiervan.

The Substance is van begin tot eind een waanzinnige rit. Het is een lust voor het oog, het is grappig, het doet verbazen, de effecten en make-up zijn briljant en het is constant entertaining. Ik heb de volle 141 minuten met een dikke grijns gezeten en immens genoten. Dit is wat mij betreft de film van het jaar tot nu toe. We hebben nog even te gaan, dus het kan nog veranderen, maar ik zie er eigenlijk niet snel eentje die deze nog van de troon gaat stoten. Het is vooral ook hopen dat het niet weer 7 jaar duurt voordat Coralie met een nieuwe film komt. Zij torpedeert zichzelf hiermee naar de allerhoogste regionen van regisseurs naar wiens volgende film ik uitkijk.

★★★★★

The Substance draait nu in de bioscoop, bekijk hieronder de officiële trailer.

Heb je genoten van dit artikel? Trakteer ons dan op een (virtuele) koffie of steun The Nerd Shepherd door ons te volgen op Facebook, X en Instagram! Voor de laatste updates over je favoriete films, series en games, word lid van onze Facebook-groep. Zo mis je geen enkel nieuwtje!