Recensie: 'One Battle After Another' – het ene ideologische cliché na het andere

Is het nou een thriller, of is het toch een komedie? Dat is wat ik me onderweg naar de film afvroeg, want er worden verschillende labels op geplakt. Maar ook na het kijken is dat nog steeds niet helemaal duidelijk geworden. Zeker is hier en daar wat zwartgallige humor aanwezig, die ik ook best kan waarderen. In grote delen van de film echter is geen enkele grap te bekennen – is het een en al actie en avontuur wat de klok slaat. Niets mis met een beetje actie in je komedie natuurlijk, of een grapje hier en daar tussen de actiescènes door. Maar deze film weet niet wat het wil zijn, en daarin schuilt een probleem.

Want ik denk dat deze dubbelzinnigheid de kern raakt van wat ons hier voorgeschoteld wordt. Het is een zeer ideologisch verhaal: de motivatie van de karakters zijn zo over the top politiek geladen dat het soms een beetje belachelijk wordt. Geen zorgen! Zegt de film op die punten dan. Want het is een komedie, weet je nog? Het is allemaal maar een grapje, dus neem het vooral niet te serieus. Maar dat werkt niet, want om de spannende scènes spannend te laten zijn – en daarvan zijn er veel – dien je ze nu juist wél serieus te nemen. Die twee dingen botsen met elkaar.

Bovendien wordt de humor ingezet als middel om de ideologische gedrevenheid waar deze film van doorspekt is te verhullen, of zelfs te excuseren. Het is een beetje zoals Lubach en anderen dat doen in talkshows. Ze komen met een verhaal dat uiterst politiek geladen is, maar kleden het op als grapje, waardoor het de kijker net even wat lastiger wordt gemaakt zich er kritisch toe te verhouden. Zo kan men een wereldbeeld net wat soepeler en effectiever geaccepteerd krijgen.

En wat voor een wereldbeeld krijgen wij hier voor onze kiezen! Het verhaal gaat over een stel terroristen: mama-terrorist, papa-terrorist en hun schattige dochter. Ze blazen dingen op in hun strijd voor open grenzen en het recht op abortus, en schuwen daarbij niet voor moord en doodslag. Vooral mama-terrorist is zeer gedreven en ook behoorlijk de weg kwijt, om niet te zeggen volledig doorgeslagen. Hier wordt het eerste deel van deze film aan gewijd, en hoewel het waarschijnlijk grappig bedoeld is, is het vooral ongemakkelijk.

Papa-terrorist, uitstekend gespeeld door de altijd sterke Leonardo DiCaprio, is meer een beetje het sulletje dat haar achterna loopt, meer met drugs en drank bezig dan met de cause. Toch is hij de meer sympathieke van de twee, en degene met wie je je als kijker kunt identificeren. Hun dochter dan, waar de film om draait, heeft geen van de slechte eigenschappen van haar ouders. Integendeel, zij is de eerste van de absolute helden die de pure goedheid zelve vertegenwoordigen, begiftigd met bijna goddelijke krachten en een smetteloos geweten. Zij is de belichaming van het ideaal dat deze film zonder enige terughoudendheid aan ons opdringt.

De organisatie waar haar ouders deel van uitmaken wordt niet bepaald in een goed daglicht geplaatst. Het gezelschap is eerder komisch dan indrukwekkend, en het verbaasd dan ook niets dat hun revolutie nergens toe leidt. Het zijn een stel kneuzen, daar is de film duidelijk over. Dat geldt echter niet voor alle onderdelen van het verzet. Bob, DiCaprios karakter, krijgt hulp van zijn dochters Mexicaanse karateleraar – gespeeld door Benicio Del Toro. In schril contrast met de eerdergenoemde strijders vormen hij en zijn gevolg juist het toppunt van een overdreven goed georganiseerde ondergrondse beweging. Hij is de tweede morele superheld van deze film.

Het heeft zeker iets komisch, hoe stuntelig Bob door het leven gaat en hoe kalm en zelfverzekerd deze mentor al zijn problemen voor hem oplost. In het script zou naar deze karateleraar verwezen worden als ‘Bobs Obi-Wan’, en dat is aardig gedaan. Het is zowel grappig als hartverwarmend. Tegelijkertijd heeft het dus ook iets zwaar politiek corrects, deze bende Mexicanen die niet alleen extreem efficiënt is tot het belachelijke aan toe, maar ook nog eens moreel smetteloos, en eigenlijk op iedere mogelijke manier superieur aan alle andere karakters. En zo zit deze film dus boordevol ideologische clichés – ik zal ze maar niet allemaal opnoemen – waarbij het vaker dan eens onduidelijk is of het nu als grap bedoeld wordt, of ter morele opvoeding van het publiek.

Maar het meest over the top ideologisch geladen zijn de slechteriken. Een belangrijk element van ieder verhaal is de motivatie van de antagonist. De protagonist en de antagonist zijn in conflict met elkaar. Maar waarom? Wat drijft hen, en waarom staan ze elkaar in de weg? En de reden daarvoor in deze film is simpel, te simpel. Het is simpelweg zo dat de slechteriken ontzettend slecht zijn, meer niet. Ze zijn gewoon het pure kwaad, en handelen uit niets dan hun inherente en onherstelbare kwaadaardigheid. Wat wil je nog meer weten?

Maar net voordat je daar vragen bij gaat stellen zegt de film dus gewoon: maar is dat dan niet grappig? Ineens is het voor eventjes weer een komedie, bijna als in een poging om dit euvel weg te strijken. En ja, het is soms ook wel even grappig, hoe ontzettend dom en hypocriet de motivatie van de slechteriken eigenlijk is, waar het gehele plot om draait. Maar dat weegt niet op tegen de veel grotere en zwaarder wegende probleem die hierdoor ontstaan. Zoals het beeld dat hiermee van de Amerikaanse samenleving geschetst wordt, dat toch wel heel erg simplistisch en zwart-wit is, zelfs voor een komedie, en zelfs voor Amerikaanse begrippen.

Sta je aan de kant van de terroristen, die ondanks hun tekortkomingen opkomen voor de zwakkeren? Of ben je voor de rijke elite die nazi-achtige idealen nastreven? Een andere optie lijkt in de wereld die hier geschets wordt niet te bestaan.

Bovendien zijn de slechteriken op deze wijze totaal niet geloofwaardig. Er wordt een strijd op leven en dood gevoerd tussen de karakters, mensen zijn elkaar aan het vermoorden. En waarom? Om een grap. Dat werkt niet – het werkt wel voor de grap, maar het werkt niet voor de talrijke spannende scènes, die bestaan uit een bloedige strijd met een antagonist zonder geloofwaardig doel. Er wordt geen overtuigende reden gegeven waarom hij doet wat hij doet, waarom hij vecht waarvoor hij vecht, en dat geldt voor meer karakters.

Zelfs The Avengers – niet bepaald de hoogste lat die je kunt leggen op het gebied van geloofwaardigheid – speelt het klaar om in bijvoorbeeld Thanos een karakter neer te zetten die dan wel het kwaad vertegenwoordigt, maar desondanks een geloofwaardige overtuiging heeft om in dat kwaad te geloven. Hij doet het ergens voor, en je snapt als kijker waar hij het voor doet. Je hoeft het niet met hem eens te zijn, uiteraard, maar het moet wel ergens op slaan voor zoiets om te werken. In deze film slaat het gewoon helemaal nergens op – het is een grap. Een grap die, nogmaals, als grap goed werkt, maar als motivatie voor de veel talrijkere spannende scènes helaas de plank misslaat.

En heeft de film dan nog goede punten? Zeker wel! Leo’s karakter is aandoenlijk – de manier waarop hij zich staande probeert te houden in een chaotische wereld die hem overduidelijk te veel is, en zijn puppy-ogen waaraan dat valt af te lezen. De liefde voor zijn dochter, de frustratie met zijn eigen tekortkomingen, en zijn volhardendheid om ondanks alles te doen wat hij kan – het werkt, en DiCaprio zet een geweldige prestatie neer. Ook de actie en de muziek mogen er wezen, en de manier waarop DiCaprios karakter en diens aartsvijand tegenover elkaar worden geplaatst begint veelbelovend. Uiteindelijk echter wordt dit alles toch een beetje overschaduwd door de dikke en ver van subtiele laag ideologie die hier onmiskenbaar de boventoon voert.

★★★☆☆

One Battle After Another draait vanaf donderdag in de bioscoop.

Meer filmanalyses van Joris Bouwmeester lees je via: overstorm.nl Heb je genoten van dit artikel? Trakteer ons dan op een (virtuele) koffie of steun The Nerd Shepherd door ons te volgen op Facebook, X, Instagram en Google Nieuws! Voor de laatste updates over je favoriete films, series en games, word lid van onze Facebook-groep. Zo mis je geen enkel nieuwtje!